Chúng ta từng ít nhiều nhìn thấy các chỉ số API, SAE phổ biến trên các lon dầu nhớt, thế nhưng không phải ai cũng hiểu một cách đầy đủ ý nghĩa của các chỉ số quan trọng này. Bài viết dưới đây hy vọng mang đến cho bạn những kiến thức cơ bản nhất liên quan đến dầu nhớt.
Cấp chất lượng API và Cấp độ nhớt SAE
API (American Petroleum Institute – Viện Dầu mỏ Mỹ): Cấp chất lượng API dùng để phân loại chất lượng của nhớt động cơ xăng và diesel, được áp dụng rộng rãi ở Mỹ và trên thế giới từ những năm 60 của thế kỷ trước. Theo sự phát triển của thiết kế động cơ, trung bình sau khoảng 4-5 năm lại có một cấp API mới ra đời để đáp ứng yêu cầu bôi trơn của thế hệ động cơ tương ứng.
API cho động cơ xăng có chữ “S” đứng đầu (SA, SB, SC, SE, SF, SG...) cho đến SM. API cho động cơ diesel có chữ “C” đứng đầu (CA, CB, CC, CD...).
SAE (Society of Automotive Engineers – Hiệp hội Kỹ sư ngành ô tô) có trụ sở tại Mỹ, là đơn vị đề ra tiêu chuẩn đánh giá phân loại dầu nhớt dựa vào độ nhớt. Độ nhớt có đặc tính thay đổi theo nhiệt độ, nhiệt độ càng cao độ nhớt càng giảm, nói cách khác khi bị đun nóng dầu sẽ loãng ra. Nếu để ý, bạn sẽ thấy các thông số như 10W30, 20W40 trên nhãn - đây là những chỉ số cho ta biết độ nhớt, nói cách khác là độ đặc/ loãng của nhớt. Độ nhớt chia làm 2 loại: Đơn cấp và Đa cấp.
Đơn cấp (ký hiệu SAE 40, SAE 50): Độ nhớt giảm nhanh theo nhiệt độ dầu. Ở môi trường Việt Nam có thể sử dụng loại dầu này. Tuy nhiên, khi máy còn nguội, dầu sẽ hơi đặc và không được bơm tốt lên các chi tiết máy, khả năng giải nhiệt của loại dầu đơn cấp cũng rất kém.
Đa cấp (ký hiệu SAE 20W-40, SAE 15W-40): Độ nhớt của dầu theo nhiệt độ ổn định hơn so với dầu đơn cấp. Hơn nữa, độ loãng của dầu vẫn đảm bảo dù nhiệt độ thấp, do đó việc bơm dầu bôi trơn khi máy nguội sẽ tốt hơn... Độ nhớt đóng vai trò quan trọng trong tính chất của một loại dầu động cơ. Nếu đánh giá theo độ nhớt của SAE, dầu có chữ “W” là loại đa cấp, dùng trong tất cả các mùa. Hệ thống phân loại của SAE khá phức tạp, liên quan tới nhiều khái niệm khác nhau.
Vậy những số đứng trước và sau chữ “W” có ý nghĩa gì?
Những số đứng trước chữ “W” chỉ khoảng nhiệt độ mà loại dầu động cơ đó có độ nhớt đủ để khởi động xe lúc lạnh. Để xác định nhiệt độ khởi động theo ký tự này, ta lấy 30 trừ đi các số đó nhưng theo nhiệt độ âm. Ví dụ, dầu 10W sẽ khởi động tốt ở 20ºC, dầu 15W khởi động tốt ở -15ºC. Các loại dầu động cơ ở các nước hàn đới thường là 5W, 10W, 15W; còn đa số các sản phẩm ở Việt Nam là 10W, 15W hay 20W. Loại 10W, 15W và 20W có mức giá trung bình nên được các hãng dầu nhờn nhập về hoặc sản xuất ở Việt Nam.
Những số đứng sau chữ “W” ở loại dầu đa cấp có thể là 40, 50 hoặc 60. Thông thường, số càng to thì độ nhớt càng lớn và ngược lại. Đây là ký hiệu độ nhớt tương đương khi ở nhiệt độ làm việc. Ví dụ, nhớt 10W40, khi ở nhiệt độ thường thì khá loãng, tương đương dầu SAE 10, nhưng ở mặt tiếp xúc các chi tiết máy có nhiệt độ cao, nhớt sẽ kéo màng với độ nhớt tương đương dầu SAE 40.
Ký tự dầu nhớt
“S” – Ký tự dầu nhớt cho xe dùng ĐỘNG CƠ XĂNG: Phân loại phẩm cấp với thứ tự tiến dần từ SA, SB, SC, SD, SE, SF, SG, SH, SJ, SL và mới nhất hiện nay là SM. Từ cấp SA, SB, SC, SD, SE, SF, SG, SH đã lỗi thời, không khuyên dùng; Cấp SL cho xe sử dụng động cơ xăng đời 2004; Cấp SM cao nhất hiện nay thích hợp cho xe đời mới sử dụng động cơ xăng.
“C” – Ký tự dầu nhớt cho xe dùng ĐỘNG CƠ DIESEL: Phân loại phẩm cấp với thứ tự tiến dần từ CA, CB, CC, CD, CE, CF, CF-4, CG-4, CH-4, CI-4 và mới nhất hiện nay là CJ-4, CJ-4 Plus. Từ cấp CA, CB, CC, CD, CE đã lỗi thời, không khuyên dùng; Từ cấp CF, CF-2, CF-4, CG-4, CH-4 dùng cho xe Diesel đời 1985-1998; Cấp CI-4 dầu nhớt dùng cho xe Diesel đời 2004 và có thể thay thế CD, CE, CF-4, CH-4; Cấp CJ-4, CJ-4 Plus dầu nhớt phẩm cấp cao nhất hiện nay, khuyên dùng cho xe động cơ Diesel đời mới 2007 tốc độ cao, đạt tiêu chuẩn khí thải.
Phân loại ACEA
Phân loại ACEA được đưa ra từ 1996 để thay thế cho hệ thống phân loại cũ CCMC. Hệ thống phân loại ACEA được thay đổi nhiều lần và hiện nay tiêu chuẩn đang lưu hành là ACEA 2004. ACEA 2008 đã được ban hành và sẽ được áp dụng kể từ tháng 12/2010.
+ Dầu nhớt dùng cho động cơ xăng và diesel hạng nhẹ: A1/B1, A3/B3, A3/B4, A5/B5. Trong đó Ax là cấp dầu nhớt dùng cho động cơ xăng, Bx là cấp dầu nhớt dùng cho động cơ diesel hạng nhẹ;
+ Dầu nhớt dùng cho động cơ xăng và diesel hạng nhẹ có trang bị bộ xử lí khí thải: C1, C2, C3, C4.
+ Dầu nhớt dùng cho động cơ diesel hạng nặng: E4, E6, E7, E9.
Cấp ACEA thích hợp cho động cơ được các nhà sản xuất ô-tô khuyến cáo.
Để hiểu rõ hơn về dầu nhớt đòi hỏi ở mỗi ngành, mỗi công việc sẽ cần những lượng thông tin khác nhau. Tuy nhiên, với những nội dung nêu trên chắc chắn phần nào đã đủ cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan về dầu nhớt.